برخی آیات قرآنی در باب امر به معروف و نهی از منکر که دلالت بر فریضتین شریفین دارند:
سوره مبارکه آل عمران:امر به معروف و نهی از منکر وظیفه همگانی است و معیار بهترین امت بودن است و از صفات صالحین است
وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (۱۰۴)
و باید از میان شما گروهی باشند که مردم را به نیکی فراخوانند و آنان را به کار پسندیده وادارند و از کار زشت و نکوهیده نهی کنند، اینانند که نیکبخت خواهند بود. (۱۰۴)
کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لَوْ آمَنَ أَهْلُ الْکِتابِ لَکانَ خَیْراً لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَ أَکْثَرُهُمُ الْفاسِقُونَ (۱۱۰)
در آغاز ظهور اسلام شما مسلمانان بهترین امتی بودید که برای {اصلاح دنیا و آخرت} مردم پدیدار شدید ، زیرا به کار نیک فرمان می دادید و از کار ناپسند باز می داشتید و دعوت خدا را باور داشتید پس اگر اهل کتاب نیز دعوت خدا را پذیرفته بودند ، قطعاً برایشان بهتر بود ، ولی تنها گروهی از آنان ایمان آوردند و بیشترشان از فرمان خدا خارج شدند. (۱۱۰)
یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ أُولئِکَ مِنَ الصَّالِحینَ (۱۱۴)
به خدا و روز واپسین ایمان دارند و به کار پسندیده فرمان می دهند و از کار ناپسند باز می دارند و در انجام کارهای نیک شتاب می کنند ، و آنان از شایستگانند. (۱۱۴)
سوره مبارکه توبه : ویژگی منافقین
الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقینَ هُمُ الْفاسِقُونَ (۶۷)
مردان و زنان منافق همه در داشتن صفات ناپسند و ارتکاب کارهای ناروا مانند یکدیگرند. آنان به کار ناروا فرمان می دهند و از کار پسندیده باز می دارند و از انفاق در راه خدا دست نگاه می دارند آری آنان خدا را فراموش کرده اند چرا که از بندگی خدا خارج شده اند و خدا هم آنان را به فراموشی سپرده است. (۶۷)
سوره مبارکه توبه : ویژگی مؤمنون و مومنات
وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُطیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ (۷۱)
اما مردان و زنان با ایمان بر یکدیگر ولایت دارند ، از اینرو یکدیگر را به کار شایسته فرمان می دهند و از کار ناپسند نهی می کنند و نماز را برپا می دارند و زکات می پردازند و از خدا و پیامبرش اطاعت می کنند . اینانند که به زودی خداوند رحمت خود را شامل حالشان می کند و هیچ کس نمی تواند مانع آن شود ، چرا که خدا مقتدری شکست ناپذیر و کارهایش همه از روی حکمت است. (۷۱)
با توجه به آیه 71 سوره مبارکه توبه؛ ملاک برتری مردان و زنان مومن از یکدیگر امر به معروف و نهی از منکر است
سوره مبارکه توبه: 9 ویژگی برای مومنان
التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنینَ (۱۱۲)
مومنان کسانی اند که از غیر خدا روی برتافته و به سوی او بازگشته اند و او را عبادت می کنند و زبانشان به ستایش او گویاست و پیوسته برای عبادت از مسجدی به مسجد دیگر در رفت و آمدند و رکوع می کنند و به درگاه خدا سجده می برند ؛ علاوه بر اینها به وظایف اجتماعی خود عمل می کنند و مردم را به کار پسندیده فرا می خوانند و از کار ناپسند باز
می دارند و در هر حال پاسدار مقررات الهی اند. اینان را – ای پیامبر – به بهشت و سعادتی بزرگ نوید ده. (۱۱۲)
سوره مبارکه اعراف: یکی از صفات شناختی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که در تورات و انجیل آمده است که یکی از آیات امر به معروف و نهی از منکر در قرآن است
الَّذینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذی یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْإِنْجیلِ یَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّباتِ وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبائِثَ وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتی کانَتْ عَلَیْهِمْ فَالَّذینَ آمَنُوا بِهِ وَ عَزَّرُوهُ وَ نَصَرُوهُ وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذی أُنْزِلَ مَعَهُ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (۱۵۷)
مومنان کسانی اند که از این فرستاده ، پیامبر درس ناخوانده که اهل کتاب او را نزد خود با همین نام و نشان در تورات و انجیل نوشته می یابند ، پیروی می کنند . می یابند که آنان را به کار پسندیده فرمان می دهد و از کار ناپسند بازشان می دارد و پاکیزه ها را برای آنان حلال و پلیدها را بر آنان حرام می کند ، و بار گرانشان از دوششان برمی دارد و بندها و زنجیرهایی را که بر آنان تحمیل شده است از آنان فرو می گذارد . پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و یاری اش کرده اند و از قرآن ، این کتاب روشنگری که از جانب خدا نازل شده و قرین او و گواه راستگویی اوست پیروی نموده اند آنان نیکبخت خواهند بود. (۱۵۷)
سوره مبارکه اعراف: پاسخ ناهیان از منکر به کسانی که آنها را نصیحت می کردند که به جای نهی از منکر، خطاکاران را به خداوند واگذار کنند
وَ إِذْ قالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِکُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذاباً شَدیداً قالُوا مَعْذِرَةً إِلى رَبِّکُمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ (۱۶۴)
و یاد کن زمانی را که گروهی از آن ساحل نشینان به گروهی دیگر که تجاوزکاران را از نافرمانی خدا نهی می کردند گففتند: برای چه مردمی را پند می دهید که خداوند آنان را نابود می کند یا به عذابی شدید گرفتارشان می سازد؟ گففتند: آنان را از نافرمانی خدا نهی می کنیم تا نزد پروردگارتان برای ما عذری باشد ، و شاید بترسند و از گناه بپرهیزند. (۱۶۴)
امر به معروف و نهی از منکر در قرآن کریم
سوره مبارکه اعراف: تنها ناهیان از منکر از عذاب الهی در امان ماندند
فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ أَنْجَیْنَا الَّذینَ یَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذینَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئیسٍ بِما کانُوا یَفْسُقُونَ (۱۶۵)
پس چون گنهکاران آنچه را که بدان تذکر داده شده بودند به فراموشی سپردند ، کسانی را که از گناه نهی می کردند نجات بخشیدیم ؛ و کسانی را که ستم کردند ، به سزای اینکه از اطاعت خدا خارج شدند، به عذابی ناگوار دچار کردیم. (۱۶۵)
سوره مبارکه حج: وظایف کسانی که به واسطه جهاد در راه خدا و نصرت خداوند در زمین تمکن پیدا می کنند
الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ (۴۱)
همانان که اگر در زمین به ایشان قدرت دهیم تا بتوانند روش زندگی اجتماعی خود را برگزینند ، جامعه ای تشکیل می دهند که همگان در آن نماز را برپا می دارند و زکات می پردازند و به آنچه شایسته است نهی می کنند. و قطعاً خدا مومنان را یاری می کند و آنان را بر کفر پیشگان پیروز می گرداند چرا که فرجام امور از آن خداست. (۴۱)
سوره مبارکه لقمان: سفارش جناب لقمان که صاحب حکمت است به پسرش نکاتی می گوید که یکی از آیات امر به معروف و نهی از منکر در قرآن کریم می باشد.
یا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اصْبِرْ عَلى ما أَصابَکَ إِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ (۱۷)
ای پسرک من ، نماز را برپا دار و به کار شایسته – که دین و خرد آن را را به نیکی می شناسند – فرمان ده و از کار ناشایست نهی کن و بر مصیبت و رنجی که به تو رسیده است شکیبا باش {و بدان} که صبر و شکیبایی برخاسته از اراده جدی و تصمیم قاطع در کارهاست.
سوره مبارکه نحل: اولین آمر و ناهی از منکر خداست
إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إیتاءِ ذِی الْقُرْبى وَ یَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ (۹۰)
خداوند به شما فرمان می دهد تا برای پدید آمدن جامعه ای صالح ، با مردم به عدل و داد رفتار کنید و به آنان نیکی کنید و حق خویشاوند را به او بپردازید ، و شما را از کار زشت و ناپسند و از ظلم و سرکشی باز می دارد. خدا به شما پند می دهد ، باشد که دریابید نیکبختی شما در به کار بستن این اندرزهاست. (۹۰)
سوره مبارکه هود: امر به معروف و نهی از منکر تاسیس در دین اسلام نیست بلکه امضایی است
فَلَوْ لا کانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِکُمْ أُولُوا بَقِیَّةٍ یَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِی الْأَرْضِ إِلاَّ قَلیلاً مِمَّنْ أَنْجَیْنا مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ الَّذینَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فیهِ وَ کانُوا مُجْرِمینَ (۱۱۶)
شگفت است که چرا از امت هایی که پیش از شما می زیستند ، گروهی نبودند که قومشان را از فساد گری در زمین بازدارند و از عذاب برهانند . آری عده ای اندک باقی ماندند ، همانان که چون عذاب فرا رسید نجاتشان دادیم ؛ و کسانی که ستم کردند ، از پی لذت ها و نعمت هایی رفتند که در آن غوطه ور بودند ، در حالی که گنهکار بودند. (۱۱۶)
صابرین تابع منویات مقام معظم رهبری حفظه الله و قوانین نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کند.
